تشکل‌های علمی و پژوهشی دانشکده



مركز اسناد و تحقيقات دانشكده معماري و شهرسازي با هدف ياري رساندن به پژوهشگران در معماري و شهرسازي و هنر و انجام تحقيقات بنيادي و كاربردي، همكاري با مراكز پژوهشي و اجرايي و مشاركت در آموزش و برنامه­هاي پژوهشي دانشكده در سال 1360 آغاز به كار نمود و در سال 1362 با تصويب وزارت علوم و آموزش عالي رسميت يافت. مركز از دو بخش «اسناد و مدارك» و «تحقيقات» تشكيل شده است.
 
الف: بخش «اسناد و مدارك»
به تنظيم و طبقه­بندي و ارائه مدارك و اسناد تهيه شده توسط اساتيد و دانشجويان دانشكده پرداخته است. به اين ترتيب سابقه كارهاي پژوهشي بيش از پنجاه سال دانشكده در اين بخش جمع­آوري شده است و هر روز هم به اين مجموعه عظيم افزوده مي­گردد. امروز مي­توان ادعا كرد كه اين مجموعه يكي از غني­ترين بانك­هاي اطلاعاتي كشور در زمينه پژوهش­هاي معماري و شهرسازي ايران است.
مدارك اين بخش در سه واحد: تك نگاري (مونوگرافي)، نقشه و سمعي بصري نگهداري مي­گردد. مقدار مدارك آرشيو شده بخش­هاي مختلف به شرح زير است:
 
1.        تك نگاري (مونوگرافي):                                                             9723  عنوان
2.        نقشه بنا:                                                                                   14500 برگ (در بيش از 3500 عنوان)
3.       نقشه شهري و عكس هوائي:                                                     550  برگ (در حدود 250 عنوان)
4.       اسلايد:                                                                                     55000 قطعه (در بيش از 1200 عنوان)
5.       عكس:                                                                                      24000 قطعه (در بيش از 1100 عنوان)
6.        فيلم و لوح فشرده:                                                                    1100 قطعه (در حدود 1100 عنوان)
 
ب: بخش«تحقيقات»
با استفاده از اطلاعات بخش اسناد و مدارك به پژوهش­هاي بنيادي و كاربردي در زمينه معماري و شهرسازي ايران مي­پردازد. اين پژوهش­ها زير نظر استادان دانشكده انجام مي­گردد. نتايج اين پژوهش­ها برخي انتشار يافته و برخي در مركز نگهداري مي­شود.
مهمترين پروژه پژوهشي مركز «گنجنامه» فرهنگ آثار معماري اسلامي ايران است كه دائرﺓ المعارفي درباره بناهاي تاريخي دوره اسلامي در ايران است كه در مجموعه­اي بيست و يك جلدي تنظيم شده و تاكنون 16 جلد آن انتشار پيدا كرده است. اين مجموعه به معرفي تك­تك بناها، تاريخچه و شرح معماري آنها همراه با نقشه­هاي دقيق و عكس­هاي خوانا مي­پردازد و امروز مهمترين مرجع مطالعات معماري اسلامي ايران محسوب مي­شود.
دانشجويان و محققان براي جستجوي اطلاعات مي­توانند به آدرس http://archdrc-db.sbu.ac.irمراجعه نمايند.
 
تلفن: 29902870 ، 22431703
فاكس: 22431630

در پي ابلاغ مسئوليت ايجاد قطب طراحي‌شهري بافت‌هاي با ارزش و فرسوده، دست‌اندركاران قطب با مسئوليت دكتر پاكزاد، تصميم به طراحي و راه‌اندازي سايت مربوط به اين موضوع گرفتند، تا از آن طريق به تعامل با گروه‌ها و دانشگاه‌ها و مجامع علمي مربوطه ديگر، مبادله اطلاعات و آموزش‌هاي مربوطه، و به روز كردن اطلاعات خود جهت استفاده آموزشي و بازآموزي فارغ‌التحصيلان دانشكده بپردازند.
براين اساس با بررسي سايت‌هاي طراحي‌شهري مشابه، اقدام به برنامه‌ريزي و طراحي سايت مربوط به قطب طراحي شهري شد و متعاقب آن نسبت به تعيين و ابلاغ تجهيزات و ساير نيازهاي فني و نرم‌افزاري اقدام گرديد. (طراحي سايت در پاييز 85 صورت گرفت. جمع‌آوري اطلاعات از مهر ماه 85 آغاز شد و پيگيري نيازمندي‌هاي قطب از زمستان 85 تاكنون به طور مستمر صورت مي‌گيرد.)
اطلاعات جمع‌آوري شده در گروه‌هايي طبقه‌بندي شده‌اند كه اجمالاً به شرح زير است:
1. جمع‌آوري و طبقه‌بندي مجلات، مقالات و ... مرتبط با موضوع.
2. پيداكردن سايت‌هاي طراحي‌شهري مرتبط
3. اقدام به راه‌اندازي كتابخانه طراحي‌شهري به دو صورت: 1. جمع‌آوري كتاب‌ها و ايجاد كتابخانه و 2. به صورت كتابخانه روي سايت – كه تاكنون برخي از كتاب‌ها توسط دانشجويان و ... در خارج از دانشكده Scan و يا عكس گرفته شده و در اختيار قطب قرار گرفته است.)
4. جمع‌آوري مقالات ترجمه شده توسط دانشجويان و ديگر افراد علاقمند با ذكر نام آنها.
5. جمع‌آوري پايان‌نامه‌هاي ارائه شده در اين زمينه.
6. تمهيد مقدمات لازم جهت طراحي و ارائه بخشي تحت عنوان جمع‌اوري پروژه‌هاي طراحي‌شهري در اين زمينه در داخل و خارج ايران.
همانطور كه در موارد بالا گرفته شد كتابخانه قطب تاكنون موفق به جمع‌آوري 58 كتاب مرجع و كمياب و تعداد 25 CD از كتاب‌هاي مختلف طراحي‌شهري شده است. همچنين مقالات زيادي توسط دانشجويان ترجمه و يا نوشته شده كه آماده قرارگيري در سايت قطب مي‌باشند، و تا كنون قطب موفق به تبديل بخشي از اين اطلاعات به فايل‌هاي قابل ارائه در سايت شده است.
فهرست كامل موارد پيش‌بيني شده در سايت قطب و ليست كتاب‌هاي موجود در پيوست آورده شده است.
لازم به ذكر است با توجه به اينكه راه‌اندازي و اداره اين سايت كاري تخصصي و مستلزم حضور مستمر  همكاران و اساتيد قطب كه آشنا با موضوع مي‌باشند است، چنين كار خطيري ايجاب مي‌كند كه سايت مورد نظر توسط قطب طراحي‌شهري و تحت نظارت مستقيم آنها راه‌اندازي شده و به طور مستمر به هنگام نگهداري شود.

http://www.ceud.ir/

ganjnameh00.jpg


تاریخ معماری چند هزار ساله این سرزمین آثار برجسته بسیاری را پدید آورده است که به مثابه میراثی غنی در اختیار ماست. این میراث گرانبها گنجینه‌ای از اصالت‌ها و ارزش‌ها را در خود محفوظ داشته و نشان از هویتی دارد که امروزه سخت نیازمند بازشناسی آن هستیم.
انتشار گنجنامه را شاید بتوان یکی از مهم ترین قدم‌هایی دانست که تاکنون در راه معرفی آثار ناشناخته این معماری برداشته شده است؛ چرا که ارائه حدود ششصد اثر تاریخی در مجموعه‌ای واحد بی سابقه و قابل توجه است. اهمیت این مجموعه آنجا آشکار می‌شود که بدانیم تعداد نقشه‌هایی که تاکنون از بناهای ما ـ و اغلب به همت خارجیان ـ منتشر شده است، از چند ده عدد تجاوز نمی‌کند و کیفیت نازل اغلب این مدارک محدود نیز به میزان زیادی از ارزش و کارآیی آنها می‌کاهد.
این مجموعه گنجنامه نامیده شده است؛ که نشانه‌های گنجی را ارائه می‌دهد که دسترسی به آن سرفرازی و استقلال را در پی دارد. گنجنامه بالغ بر ۲۰ مجلد است که ترتیبی موضوعی دارند و تقریباً تمامی انواع بناها را در بر می‌گیرند. به این ترتیب که پنج جلد آن به معرفی «خانه‌ها»، چهارجلد به معرفی «مساجد و مساجد جامع»، سه جلد به معرفی «امامزاده‌ها و مقابر»، دو جلد به «بناهای بازار»، دو جلد به معرفی «کاخها و باغها» و بقیه مجلدات به معرفی «مدارس»، «کاروان سراها» و «حمامها» می‌پردازد و یک جلد نیز، به صورت استثنایی «بناهای مذهبی تهران» را در برمی‌گیرد.
مدارک ارائه شده در گنجنامه یک شبه فراهم نشده است و باید آن را محصول بیش از چهل سال کار و تلاش مشترک استادان و دانشجویان دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در ثبت و ضبط آثار معماری سنتی این سرزمین دانست. تنظیم و تدوین مدارک فوق و تکمیل آنها برای انتشار به صورت مجموعه‌ای مفصل در سال ۱۳۷۱ در مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی آغاز شد و تا امروز ادامه دارد.
همکاران گنجنامه در شاخه‌ها و زمینه‌های مختلف فعالیت نموده‌اند. گروهی از آنها تهیه و تنظیم نقشه بناها را بر عهده داشته‌اند. این گروه، ابتدا نقشه‌های مناسب را از میان نقشه‌های موجود در آرشیو مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده انتخاب نموده و سپس با مقایسه بسیار دقیق با سایر نقشه‌ها و عکسها تلاش شده تا صورت تصحیح شده نقشه‌ها ترسیم گردد. مجموعه نقشه‌های تهیه و تصحیح شده در مدت فعالیت دفتر گنجنامه بالغ بر بیش از سه هزار برگ نقشه است. گروه دیگری از این همکاران، به تهیه عکس جدید از وضع امروزی بناها پرداخته‌اند که باید کار خود را با سفرهای متعدد به گوشه و کنار کشور و اخذ مجوز لازم انجام دهند. این افراد در مدت فعالیت خود مجموعه‌ای بالغ بر بیست هزار اسلاید از بناهای تاریخی کشور تهیه کرده‌اند که تنها بخش کوچکی از آنها در این مجموعه انتشار یافته و بقیه به صورت آرشیوی منظم و قابل مراجعه برای محققین در مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده باقی است. گروه سوم نیز به تهیه متون تاریخی و توصیفی ابنیه مختلف پرداخته‌اند. در تهیه متون تاریخی یکی از مهم‌ترین وظایف این همکاران، جستجوی منابع مکتوب مرتبط در کتابخانه‌ها و مراجع مختلف بوده که با توجه به پراکندگی یا عدم وجود اطلاعات قابل مراجعه و معتبرکاری بس دشوار بوده است. سپس توصیف تحلیلی با ادراک دقیق معماری و فضاسازی از بنا ارائه شده است. در مرحله ویراستاری نیز کار با دقت بازنگری شده و از جهات مختلف تصحیح و تکمیل گردیده است. ترجمه متون و کنترل ویراستاری دقیق متون انگلیسی نیز از وظایف دیگر این همکاران است.
گنجنامه در هفدهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۸ به عنوان کتاب سال در هنر برگزیده شد. امروزه بعد از حدود ۱۷ سال کار، تنظیم و تدوین مجلدات گنجنامه تقریباً به پایان رسیده و تاکنون 16 مجلد آن به زیور طبع آراسته شده است. تدوین و انتشار این مجموعه بدون مساعدتها و حمایتهای همه جانبه ریاست دانشگاه شهید بهشتی و مسئولان دانشکده معماری و شهرسازی و نیز همکاری و مشارکت سازمان میراث فرهنگی تا سال­ها به صورت آرزویی دست نایافتنی در اذهان باقی می‌ماند.

در سال 1360 و همزمان با جنگ تحميلي، دفتر فني، آموزشي و پژوهشي دانشكدة معماري و شهرسازي دانشگاه شهيد بهشتي به منظور مشاركت در بازسازي ويراني هاي جنگ تحميلي تشكيل شد. به منظور ارائة خدمات مشاوره‌اي و اجرايي كيفي به سازمان‌ها و نهادهاي اجرايي مرتبط با رشته معماري و شهرسازي اين دفتر مشغول فعاليت‌هاي تحقيقاتي و مشاوره‌اي بوده، و ده‌ها پروژة تحقيقاتي و اجرايي را با همكاري اساتيد و دانشجويان دانشكده تكميل نموده است.

عناوين برخي از پروژه‌هاي تحقيقاتي كه اين دفتر تهيه كرده بصورت ذيل مي‌باشد:
1ـ تدوين ضوابط مكانيابي و طراحي مسجد
2ـ بررسي عناصر و عوامل مؤثر در شكل گيري سيماي شهرها
3ـ الگوسازي مدارس ابتدايي و راهنمايي در دو اقليم گرم و مرطوب و سرد
4ـ بررسي تجربه‌هاي جبران خسارت زلزله گيلان و زنجان
5ـ مطالعه ساماندهي كالبدي دانشگاهها و افزايش بهره‌وري از فضاها
6ـ بررسي تجربه‌هاي جبران خسارت در كشورهاي سانحه‌خيز جهان
7ـ تعيين و تدوين الگوي فرآيند تصميم گيري در خصوص دفاع غير عامل ساختمانهاي صنعتي و نظامي سازمان صنايع دفاع
8ـ بهسازي بافت با ارزش روستاي امامزاده ابراهيم(ع) شهرستان شفت گيلان
9ـ تهيه منوگرافي باشگاه فرهنگي تفريحي شركت نفت ايران (باشگاه الهيه)
10ـ طرح جامع راهبردي شهرك تحقيقاتي دانشگاه شهيد بهشتي واقع در اراضي آبسرد شهرستان دماوند