سابقه شکل‌گیری مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری و مرمت در دانشکده معماری به بیش از نیم قرن پیش باز می‌گردد، زمانی که در سال 1345 «انستیتو تاریخ هنر و مرمت» در «دانشگاه شهید بهشتی» (دانشگاه ملی سابق) تاسیس شد و با مشارکت «سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران»، «انستیتوی ایتالیایی برای خاورمیانه و خاور دور» (ایزمئو) و «دانشکده معماری دانشگاه فلورانس» پروژه‌های مرمتی بزرگی را در دست گرفته‌ بود. هدف اصلی از تشکیل این انستیتو، تربیت افراد متخصص برای مرمت بناهای تاریخی بود، هدفی که از همان ابتدا با همکاری با سازمان حفاظت آثار باستانی،‌ مشارکت فعال دانشکده در مرمت بناهای تاریخی شاخص کشور و تعریف دوره‌های کارآموزی زیر نظر استادان دانشکده انجام ‌شد. پس از انقلاب فرهنگی و بازگشایی دانشگاه در سال 1362، این گروه وارد مرحله دوم تکوین خود شد و با‌عنوان تازه «گروه تاریخ معماری و مرمت ابنیه و بافت» به فعالیت‌های خود ادامه‌داد. گسترش موضوعات آموزشی و پژوهشی و نیاز روزافزون کشور به مطالعه و مرمت علمی بناهای تاریخی موجب شد که گروه در دو محور آموزشی و پژوهشی توسعه بیابد. در محور آموزشی، دو رشته دانشگاهی تازه شامل کارشناسی‌ارشد «مطالعات معماری ایران» در سال‌ 1384 و کارشناسی‌ارشد «مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی» در سال 1387 راه‌اندازی شد.

از دیگر‌سو چند‌دهه مستندنگاری دقیق آثار معماری و پروژه‌های مرمتی باعث شد که به مرور گنجینه‌ای از مدارک و مستندات مربوط به بناها و شهرهای تاریخی ایران در دانشکده گرد‌هم آید. شکل‌گیری این سرمایه، مسئولان وقت در دانشکده را بر آن داشت که در سال 1362 واحدی به نام «مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی» تشکیل دهند و ضمن بایگانی منظم مطالعات پیشین، زمینه انجام پژوهش‌های تازه در زمینه مطالعه و مرمت معماری تاریخی ایران را فراهم کنند.

در سال 1397، از ادغام مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده و گروه تاریخ معماری و مرمت گروه جدیدی با عنوان «مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری و مرمت» تاسیس شد. این گروه دارای چهار شاخه است: رشته کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران، رشته کارشناسی‌ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، مرکز اسناد معماری، و اداره دروس تاریخ و تئوری معماری دوره کارشناسی مهندسی معماری.