سابقۀ شکل‌گیری مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری و مرمت در دانشکدۀ معماری به بیش از نیم قرن پیش باز می‌گردد؛ زمانی که در سال 1345 «انستیتو تاریخ هنر و مرمت» در «دانشگاه شهید بهشتی» (دانشگاه ملی سابق) تأسیس شد و با مشارکت «سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران»، «انستیتوی ایتالیایی برای خاورمیانه و خاور دور» (ایزمئو) و «دانشکدة معماری دانشگاه فلورانس» پروژه‌های مرمتی بزرگی را در دست گرفته بود. هدف اصلی از تشکیل این انستیتو، تربیت افراد متخصص برای مرمت بناهای تاریخی بود؛ هدفی که از همان ابتدا با همکاری با سازمان حفاظت آثار باستانی،‌ مشارکت فعال دانشکده در مرمت بناهای تاریخی شاخص کشور و تعریف دوره‌های کارآموزی زیر نظر استادان دانشکده انجام ‌شد. پس از انقلاب فرهنگی و بازگشایی دانشگاه در سال 1362، این گروه وارد مرحلۀ دوم تکوین خود شد و با عنوان تازۀ «گروه تاریخ معماری و مرمت ابنیه و بافت» به فعالیت‌های خود ادامه داد. گسترش موضوعات آموزشی و پژوهشی و نیاز روزافزون کشور به مطالعه و مرمت علمی بناهای تاریخی موجب شد که گروه در دو محور آموزشی و پژوهشی توسعه بیابد. در محور آموزشی، دو رشتۀ دانشگاهی تازه شامل کارشناسی ارشد «مطالعات معماری ایران» در سال‌ 1384 و کارشناسی ارشد «مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی» در سال 1387 راه‌اندازی شد.
   از دیگر سو چند دهه مستندنگاری دقیق آثار معماری و پروژه‌های مرمتی باعث شد که به مرور گنجینه‌ای از مدارک و مستندات مربوط به بناها و شهرهای تاریخی ایران در دانشکده گرد هم آید. شکل‌گیری این سرمایه، مسئولان وقت در دانشکده را بر آن داشت که در سال 1362 واحدی به نام «مرکــز اســناد و تحقیقــات دانشــکدۀ معماری و شهرسازی» تشکیل دهند و ضمن بایگانی منظم مطالعات پیشین، زمینۀ انجام پژوهش‌های تازه در زمینۀ مطالعه و مرمت معماری تاریخی ایران را فراهم کنند.
   در سال 1397، از ادغام مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده و گروه تاریخ معماری و مرمت گروه جدیدی با عنوان «مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری و مرمت» تأسیس شد. این گروه دارای چهار شاخه است: رشتۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، رشتۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، مرکز اسناد معماری، و ادارۀ دروس تاریخ و تئوری معماری دورۀ کارشناسی مهندسی معماری.